dialogos.com.cy: Ενδοοικογενειακή βία και το «κουμπί πανικού»

Του Καλλή Αντούνα

Εν έτει 2024, δυστυχώς, η ενδοοικογενειακή βία και συνεπώς οι γυναικοκτονίες πρωταγωνιστούν στην καθημερινότητά μας, καθώς αποτελούν ακόμα ένα φαινόμενο άμεσα συνδεδεμένο με την ίδια τη βαρβαρότητα της καπιταλιστικής κοινωνίας, τις συντηρητικές αρχές του θεσμού της πατριαρχικής οικογένειας κ.α.

Στην Κύπρο τα τελευταία περίπου πέντε χρόνια οι καταγεγραμμένες καταγγελίες πολλαπλασιάζονται, με τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που καταγγέλθηκαν στην Αστυνομία το 2023 να ανέρχονται στα 3.010, ενώ ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ) αναφέρει ότι τον ίδιο χρόνο διαχειρίστηκε 4.000 περιστατικά. Μάλιστα, το πρώτο εξάμηνο του 2024 τα περιστατικά ανήλθαν στα 1.588, δηλαδή στο 52% σε σχέση με πέρσι.

Δεν αυξάνεται η βία, αλλά… σπάζει ο κύκλος σιωπής

Όπως εξήγησε η Δρ Άντρη Ανδρονίκου, επιστημονική διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ, δεν αυξάνεται η βία, απλά τα θύματα μιλούν πιο εύκολα και καταγγέλλουν τον θύτη και υπάρχει καλύτερη καταγραφή από την Αστυνομία και κοινοποιούνται πιο πολύ τα περιστατικά.

Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε το φαινόμενο στην πραγματική του έκταση, καθώς υπάρχουν και περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, ιδιαίτερα στα πιο υψηλά κοινωνικά στρώματα, όπου τα θύματα λόγω οικονομικής και στεγαστικής ανεξαρτησίας αντιμετωπίζουν το ζήτημα μόνα τους.

Ταυτόχρονα, συνέχισε, από το 2020 που έχει δημιουργήσει η Αστυνομία ειδικά κλιμάκια, μπορεί να έχει αυτή τη στιγμή πιο συγκεντρωτικά στοιχεία, επομένως να είναι και πιο ξεκάθαρη η εικόνα για τον αριθμό που απευθύνεται στην Αστυνομία. Επομένως, για αυτό βλέπουμε και αυτούς τους αριθμούς.

Πολλά περιστατικά στο παρελθόν που πήγαιναν στους τοπικούς σταθμούς τύγχαναν μιας διαφορετικής διαχείρισης και περιστατικά χάνονταν ακόμα και στην καταγραφή. Υπάρχουν περιπτώσεις, πρόσθεσε, όπου σύμφωνα και με στοιχεία θύματα δεν έτυχαν καλής αντιμετώπισης από την Αστυνομία, κυρίως σε τοπικούς σταθμούς. Άρα αναδύεται η ανάγκη να επενδυθεί περισσότερος χρόνος και εξειδίκευση ευρύτερα στα άτομα που στελεχώνουν τους σταθμούς.

«Σαν οργανισμός που συνεργαζόμαστε με την Αστυνομία επί καθημερινής βάσεως βλέπουμε ότι πλέον με τα ειδικά κλιμάκια υπάρχει περισσότερη εξειδίκευση και ευαισθητοποίηση για αυτά τα ζητήματα», σχολίασε.

Πιο ευάλωτα τα κατώτερα στρώματα

Το φαινόμενο της βίας είναι οριζόντιο, ανέφερε στη «Χ» η κα Ελένη Ευαγόρου, Κεντρική Οργανωτική Γραμματέας της ΠΟΓΟ. Η βία δεν έχει να κάνει με την ταξική προέλευση, όμως οι γυναίκες που δεν έχουν τους πόρους για να μπορέσουν να διαφύγουν, είναι αυτές που εγκλωβίζονται, τελικά, σχολίασε. Πολλές γυναίκες αναγκάζονται να μείνουν με τον θύτη γιατί δεν εργάζονται και δεν μπορούν να ενοικιάσουν.

Αυτό αφορά περισσότερο γυναίκες των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων και Κύπριες, αλλά και μετανάστριες, οι οποίες είναι πιο ευάλωτες, καθώς πέραν του οικονομικού δεν έχουν ούτε υποστηρικτικό οικογενειακό πλαίσιο στο οποίο να αποταθούν και να τις βοηθήσει να ξεφύγουν από αυτή την κατάσταση. «Γιατί μια Κύπρια όταν την χτυπά ο σύζυγός της, πιθανώς να έχει τη δυνατότητα να πάει στους γονείς της, η μετανάστρια όμως δεν την έχει», δήλωσε.

«Προβλήματα κυρίως με την Αστυνομία»

Η κα Ευαγόρου ερωτηθείσα για τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν τα θύματα στην αναζήτηση για βοήθεια, ανέφερε πως τα προβλήματα είναι κυρίως με την Αστυνομία. «Μπορεί η Αστυνομία να δηλώνει σε δημόσια φόρα και στη Βουλή ότι εκπαιδεύει τους αστυνομικούς, ότι υπάρχουν κώδικες τους οποίους ακολουθεί κ.τ.λ., τα οποία υπάρχουν και γίνονται, όμως αυτό που θέτουμε εν αμφιβόλω είναι κατά πόσον αυτά έχουν επίδραση στους ίδιους τους αστυνομικούς και στη λειτουργία της Αστυνομίας ευρύτερα», δήλωσε.

Κάναμε μια εκστρατεία ως ΠΟΓΟ, ακριβώς το προηγούμενο διάστημα και καταγράψαμε συγκεκριμένα τα ζητήματα με την Αστυνομία. Καταρχάς, όταν θα πάει μια γυναίκα να καταγγείλει, το πρώτο μεγάλο ζήτημα είναι ότι πρέπει να πάει στο ΤΑΕ, στο υποτιθέμενο εξειδικευμένο τμήμα ενάντια στη βία. Αυτό σημαίνει ότι αν μια γυναίκα είναι χτυπημένη, ή έχει διαφύγει από ένα σπίτι που είναι μακριά από το κέντρο της πόλης, πρέπει να βρει τον τρόπο να πάει. Επίσης, για τις γυναίκες που πάνε να καταγγείλουν -το είδαμε και σε περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης- δεν υπάρχει ένας ειδικά διαμορφωμένος χώρος, όπως υπάρχει στο Σπίτι του Παιδιού, που να μπορούν να καταγγείλουν προστατεύοντας την ιδιωτικότητά τους.

Συχνά συμβαίνει επίσης να πάει γυναίκα να καταγγείλει και να της πουν ότι δεν μπορούν να της πιάσουν την καταγγελία εκείνη τη χρονική στιγμή και της ζητούν να έρθει άλλη μέρα, επειδή ήταν υποστελεχωμένος ο σταθμός. «Όμως η γυναίκα η κακοποιημένη, τη στιγμή που φεύγει από το σπίτι σημαίνει ότι φεύγει μέσα σε πάρα πολύ άσχημες συνθήκες, παίρνει μια απόφαση ζωής εκείνη τη στιγμή και δεν μπορείς να της λες να πάει πίσω. Τι θα γίνει στο διάστημα των 3-4 ημερών; Μπορεί να θρηνήσουμε ένα θύμα», ανέφερε. Υπάρχουν ακόμα συμπεριφορές οι οποίες υποβιβάζουν το πρόβλημα.

Οι αστυνομικοί μπορεί να της πουν «ε και τι έγινε», ή υπάρχει μέχρι και σήμερα το «πήγαινε πίσω στην οικογένειά σου». Υπάρχουν κάποια πράγματα, τα οποία αποτελούν μεγάλο πρόβλημα. Λειτουργοί της Αστυνομίας στέκονται σε γραφειοκρατικές διαδικασίες και δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν απέναντί τους έναν άνθρωπο σε πολύ κακή ψυχολογική κατάσταση.

Είχαμε περιστατικό stalking (παρακολούθησης) όπου την κοπέλα παρακολουθούσε ο πρώην σύντροφός της, ο οποίος έστεκε έξω από το σπίτι της καθημερινά, της έστελνε μηνύματα, σε σημείο που άλλαζε συνεχώς κάρτες κινητού και της ασκούσε τεράστια ψυχολογική βία. Πήγε στο αστυνομικό τμήμα να καταγγείλει και της ζήτησαν να τους τυπώσει τα μηνύματα, ενώ τα είχε στο κινητό της και τους τα έδειχνε.

Ζητήματα και με το δικαστικό σύστημα

Ζητήματα προκύπτουν και με το δικαστικό σύστημα, ανέφερε η κα Ευαγόρου. Πολλές γυναίκες τελικά αποσύρουν τις καταγγελίες, επειδή από τη στιγμή που θα πάει μια γυναίκα να καταγγείλει, θα παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να γίνει η δίκη και να καταδικαστεί ο θύτης. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα η γυναίκα είναι εκτεθειμένη στη βία που μπορεί να της ασκήσει ένας ακόμη πιο εξαγριωμένος θύτης.

Οπότε πολλές αναγκάζονται να μείνουν σε χώρο που δεν κοινοποιούν και κρύβονται εκεί μέχρι να γίνει η δίκη.

Εντοπίζεται, επίσης, πρόβλημα σε Ενδοοικογενειακή βία και το «κουμπί πανικού» ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΚΥΡΙΑΚΗ 1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2024 | 11 σχέση με τη διερμηνεία για τις μετανάστριες, γιατί όταν κάποιος θα μιλήσει για τέτοια σοβαρά ζητήματα μπορεί να το κάνει μόνο στη μητρική του γλώσσα.

Οπότε είναι πολύ άσχημο να μην υπάρχει διερμηνέας για να καταφέρουν να επικοινωνήσουν στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Από κει και πέρα, υπάρχουν και θέματα με τη στήριξη και την κοινωνική πρόνοια για αυτά τα άτομα. Καταρχάς, δεν υπάρχουν σε όλες τις πόλεις καταφύγια του ΣΠΑΒΟ, όπου μπορούν να μείνουν γυναίκες θύματα μαζί με τα παιδιά τους. Μόλις πρόσφατα ξεκίνησε να γίνεται ένα καταφύγιο και στη Λάρνακα και στη Λεμεσό. Και δεν είναι μόνο αυτό.

Θα πάει μια γυναίκα και θα φιλοξενηθεί για ένα διάστημα σε ένα καταφύγιο, αλλά μετά πού θα πάει; Κατά την άποψή μας θα έπρεπε να υπάρχει μια ενδιάμεση δομή που να τις στηρίζει, γιατί πολλές αναγκάζονται να επιστρέψουν στους θύτες. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας τις βοηθούν να ενοικιάσουν σπίτι παρέχοντάς τους επίδομα ενοικίου.

Με την αύξηση, όμως, των ενοικίων το επίδομα δεν αρκεί και πολλοί ιδιοκτήτες προτιμούν να ενοικιάζουν κάπου με υψηλό ενοίκιο και να μην έχουν να κάνουν με κόσμο που στηρίζεται πάνω σε επιδόματα. Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουμε πρόβλημα όπου γυναίκα-θύμα έμφυλης βίας να έρθει σε επαφή με το ΣΠΑΒΟ και να μην πάρει τη στήριξη που χρειάζεται, όμως εμείς θεωρούμε ότι η στήριξη θα έπρεπε να είχε πολύ μεγαλύτερη διάρκεια για να καταφέρει το θύμα να ενταχθεί και εργασιακά και να σταθεί στα πόδια της ψυχολογικά και να ενταχθεί και κοινωνικά.

«ΕΛΠΙΣ», το Κουμπί Πανικού

Στη συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών, στις 8 Ιουλίου 2024, όπου συζητήθηκε το θέμα της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας υπό το φως και της τελευταίας γυναικοκτονίας που συνέβη στην Πάφο, ο Υπουργός Δικαιοσύνης, κ. Μάριος Χαρτσιώτης, ανέφερε ότι το κράτος μετά την τελευταία γυναικοκτονία «τρέχει» τις διαδικασίες για το θέμα του «κόκκινου κουμπιού» με την ονομασία «ΕΛΠΙΣ» που είναι μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε το 2022. Όπως ανέφερε, μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου η εφαρμογή θα είναι έτοιμη για πιλοτική εκτέλεση για μια περίοδο περίπου τριών μηνών και το αργότερο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2025 θα τεθεί σε εφαρμογή για το κοινό.

Ο κ. Χρίστος Ανδρέου, εκπρόσωπος Τύπου της Αστυνομίας, ερωτηθείς σχετικά με το «κουμπί πανικού» και την πρακτικότητά του όσον αφορά την ανταπόκριση της Αστυνομίας ανέφερε ότι η νέα διάταξη, η οποία τροποποιήθηκε σε σχέση με την ανταπόκριση της Αστυνομίας σε έκτακτα περιστατικά στο 112, αναφέρει ότι σε 10 δευτερόλεπτα θα πρέπει να απαντάται η κλήση και ανάλογα αξιολογώντας την πληροφορία ή την καταγγελία, η Αστυνομία να ανταποκρίνεται αμέσως.

«Έτσι γίνεται και τώρα φυσικά», σχολίασε. Όσον αφορά το σύστημα ΕΛΠΙΣ, ανέφερε ότι θα είναι μια εφαρμογή στο κινητό, η οποία θα απευθύνεται σε γυναίκες κυρίως και θα τοποθετείται μετά από σχετική έγκριση στο κινητό.

Με το πάτημα του κουμπιού θα στέλνεται σήμα ότι κινδυνεύει το συγκεκριμένο πρόσωπο στο Κέντρο Ελέγχου Μηνυμάτων Αστυνομίας και ταυτόχρονα θα στέλνονται και συντεταγμένες για το πού βρίσκεται και η Αστυνομία θα ανταποκρίνεται άμεσα, εξήγησε. Σχετικά με τη μη ανταπόκριση της Αστυνομίας στο περιστατικό της γυναικοκτονίας στην Πάφο, ο κ. Ανδρέου ανέφερε ότι είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό.

Μέτρο πρόληψης ή επίρριψη ευθύνης στο θύμα;

Ανησυχίες εξέφρασαν τόσο το ΣΠΑΒΟ, όσο και η ΠΟΓΟ σχετικά με τη χρήση της εφαρμογής και την τοποθέτηση της ευθύνης στα θύματα. Η κα Ανδρονίκου συνέστησε ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο εφαρμογής του εργαλείου, επισημαίνοντας ότι τα θύματα πρέπει να εκπαιδευτούν και να ενημερωθούν ότι το κουμπί «σε καμιά περίπτωση δεν εγγυάται ασφάλεια στα θύματα!»

Τόνισε ότι η δημοσιοποίηση του κουμπιού πρέπει να γίνει κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες, καθώς μπορεί να αποτελέσει αφορμή για να αυξήσει ο θύτης τη βία κατά της γυναίκας, δεδομένου ότι ο δράστης έχει πάντοτε τον έλεγχο του κινητού του θύματος.

Το 60% των γυναικών που φθάνουν σε καταφύγια δηλώνουν πως ο θύτης έχει πρόσβαση στο κινητό τους, ανέφερε.

Τόνισε ότι οι δράστες ελέγχουν σχεδόν όλα τα δεδομένα στα κινητά των θυμάτων και ότι τα θύματα κατά τη διάρκεια ενός περιστατικού βίας, που είναι μια διαδικασία που κορυφώνεται, είναι σχεδόν αδύνατο να καταφέρουν να χρησιμοποιήσουν κινητό. Εξ ου και το ΣΠΑΒΟ εισηγείται την ηχητική ενεργοποίηση του κουμπιού ώστε να καταγράφεται το περιστατικό για κάποια λεπτά και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ηχητικό στο δικαστήριο ως τεκμήριο.

Το κουμπί θα πρέπει να συνδέεται και με άλλα μέτρα εναντίον του δράστη, για να παρέχει βοήθεια και ασφάλεια, συνέχισε. «Για παράδειγμα να συνδεθεί με την ένταξή του σε πρόγραμμα μέχρι την εκδίκαση. Σήμερα έχουμε 800 γυναίκες που θα μπορούσαν να πατήσουν το κουμπί!

Τι γίνεται όμως με τους 800 δυνητικά δράστες;» επεσήμανε. «Ως ΣΠΑΒΟ μέσα από τη συμμετοχή μας σε διάφορα δίκτυα, όπου συμμετέχουν χώρες που έχουν εφαρμόσει αυτό το κουμπί, η ενημέρωση που παίρνουμε είναι ότι η δημοσιοποίηση της εφαρμογής αυξάνει τη βία και τον εκφοβισμό εναντίον των θυμάτων», δήλωσε.

Σε κάποιες χώρες, μάλιστα σταμάτησε και η λειτουργία του καθώς δεν προβλέφθηκε σωστά ο αριθμός των αστυνομικών για παρακολούθηση των θυμάτων, αλλά και λόγω τεχνικών προβλημάτων. Η κα Ανδρονίκου εισηγήθηκε όπως καθοριστούν συγκεκριμένα κριτήρια για το ποιες περιπτώσεις γυναικών θα χρησιμοποιούν την εφαρμογή, αν δηλαδή θα χρησιμοποιείται από θύματα που έχουν κάνει καταγγελία στην Αστυνομία ή από γυναίκες που είναι σε καταφύγιο και πρέπει να επανενταχθούν στην κοινωνία κ.ο.κ.

Τέλος, έχει προταθεί από τη συμβουλευτική επιτροπή για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας στην οικογένεια και το υιοθετήσαμε, να μπορούν για όσους θύτες έχουν περιοριστικά μέτρα να ενεργοποιείται η διαδικασία του ηλεκτρονικού βραχιολιού, κατέληξε. Την ίδια ώρα, η κα Ευαγόρου ανέφερε πως η εφαρμογή μετατοπίζει την ευθύνη της σύλληψης του δράστη στο θύμα, γιατί το θύμα πρέπει να πατήσει το κουμπί, να βρει το θάρρος να το κάνει και να είναι σε θέση να το κάνει. Το κουμπί μπορεί να είναι ένα βήμα προς τη θετική κατεύθυνση, σχολίασε.

«Οι καταγγελίες φτάνουν στην Αστυνομία, το θέμα είναι πώς τις χειρίζεται η Αστυνομία από κει και πέρα», επεσήμανε. «Είχαμε και περιστατικό στην Πάφο πρόσφατα. Δηλαδή αν η γυναίκα είχε το κουμπί, ο αστυνομικός θα πήγαινε; Στο τηλέφωνο η Αστυνομία δεν ανταποκρίνεται και θα ανταποκρίνεται στο κουμπί;» σχολίασε.

«Στην Ελλάδα, όπου υπάρχει το κουμπί πανικού είχαμε περιστατικό όπου η κοπέλα πήγε χτυπημένη στο αστυνομικό τμήμα, υπήρχε ένταλμα σύλληψης για τον θύτη, δεν έκαναν ό,τι ήταν αδύνατον και δυνατόν για να τον συλλάβουν, της έδωσαν το ‘‘panic button’’, πήγε στην οικογένειά της και μέχρι να πάει, ο θύτης βρέθηκε έξω από το σπίτι της με κυνηγετικό όπλο και την σκότωσε, ενώ πάτησε το κουμπί», ανέφερε.

Οπότε θεωρούμε ότι το «κουμπί πανικού» από τη μια μετατοπίζει το πρόβλημα της σύλληψης στο θύμα, που δεν είναι σε κατάσταση να αναλάβει αυτή την ευθύνη και από την άλλη είναι το ζήτημα του τι κάνει η Αστυνομία.

dialogos.com.cy

01/09/2024